Nawyk pierwszy: Bądź proaktywny

Poniżej dostarczam Wam opracowanie pierwszego nawyku z książki S.R.Covey’a pt. „7 nawyków skutecznego działania”. Zastrzegam, że jest to jedynie część z zawartych informacji, ponieważ książka jest bardzo bogata w mądre treści, a na potrzeby wpisu, postanowiłam skupić się na esencji.

„To, kim jestem dzisiaj, zawdzięczam swoim wczorajszym wyborom.”

Istnieją trzy mapy społeczne, które starają się zdefiniować człowieka i określić co faktycznie na niego wpływa. W ten sposób mamy: determinizm genetyczny, czyli wszystko to, co dostaliśmy w spadku po przodkach; determinizm psychologiczny, w którym największą rolę odgrywają nasi rodzice i ich sposób wychowania nas; determinizm środowiskowy, który pokazuje, że wszyscy w naszym otoczeniu plus sama sytuacja są powodem tego jak się zachowujemy. Te wszystkie trzy mapy opierają się na założeniu, że reakcja jest wynikiem oddziaływania bodźca. Tymczasem pomiędzy bodźcem a reakcją ma miejsce jeszcze jeden ważny element, określany mianem naszej „największej siły” – wolność wyboru. Mamy świadomość tego, co się dzieje i możemy zadecydować jak się w danej chwili zachowamy (to odróżnia nas od zwierząt, które w dużej mierze działają na podstawie tego, jak zostały „zaprogramowane” przez naturę lub też zostały wyuczone danego zachowania). Podstawowe prawo natury człowieka mówi, iż „ludzie mogą decydować w swoim wnętrzu, w jaki sposób wszystko, co przeżywają, będzie na nich wpływać.”

Omawiany w tym rozdziale nawyk to proaktywność, więc od razu zadajemy sobie pytanie: co to jest proaktywność? Pierwsze skojarzenie to przejmowanie inicjatywy w działaniu. Prawo natury ludzkiej utwierdza w przekonaniu, że powinniśmy działać, a nie dostosowywać się. Ale to byłaby niepełna definicja, ponieważ proaktywność to coś więcej; to ponoszenie odpowiedzialności za własne życie, unikanie bycia reaktywnym oraz kierowanie się w życiu wartościami (nie uczuciami).
Odpowiedzialność za własne życie to nic innego jak przyznanie się przed samym sobą, że to jak wygląda moje obecne życie jest tylko i wyłącznie wynikiem moich wcześniejszych wyborów. Dlaczego jest to takie trudne? Covey udziela odpowiedzi również na takie pytanie: „Jeśli powiem jestem odpowiedzialny, być może będę musiał powiedzieć jestem nieodpowiedzialny.” Widzicie tą subtelną ironię? I właśnie dlatego dla niektórych odpowiedzialność jest fe!
Ludzie reaktywni są podatni na otoczenie, ich opinię i zmianę pogody. Z kolei „ludzie proaktywni mają własną pogodę”. Dla nich nie ma znaczenia czy pada śnieg, czy jest upał – oni są napędzani przez wartości i jeżeli jest to np. wysoka jakość ich pracy, to będzie ona dla nich zawsze tak samo ważna – niezależnie od pogody i innych czynników zewnętrznych.

Różnicę w postawie proaktywnej a reaktywnej można dostrzec już w samym sposobie wysławiania się. Oto przykłady zwrotów używanych przez zarówno jedną jak i drugą grupę ludzi.

Język reaktywny (uwalnia ludzi od odpowiedzialności):
Nic nie mogę zrobić.
On mnie doprowadza do szału.
Nie zgodzę się na to.
Muszę to zrobić.
Nie mogę.
Muszę.
Zrobiłbym to, gdyby…

Język proaktywny:
Popatrzmy, co da się zrobić.
Kontroluję swoje uczucia.
Mogę zrobić skuteczną prezentację.
Mogę wybrać właściwą reakcję.
Wybieram.
Wolę.
Zrobię.

Używanie reaktywnego języka to samospełniająca się przepowiednia, która tak naprawdę osadza nas w roli ofiary. Chodzi o to, gdzie umieszczamy nasz ośrodek kontroli – na zewnątrz (w otoczeniu), czy wewnątrz (w nas samych). „Tak naprawdę prawdziwym problemem jest każda myśl, że przyczyna problemu leży >>tam<< - na zewnątrz.” W ten sposób tworzy się niesłuszny paradygmat, że aby zmienić siebie, najpierw należy zmienić coś na zewnątrz. Tymczasem podejście proaktywne pokazuje, że zmiana zachodzi od wewnątrz: kiedy zmieniam siebie, pozytywnie wpływam na to, co jest na zewnątrz. Bo tylko jeżeli „NAPRAWDĘ chcę poprawić swoją sytuację, pracuję nad tym, nad czym mam kontrolę – nad sobą.”

W tym miejscu należy rozróżnić dwie grupy spraw codziennych i oddzielić je od siebie dwoma kręgami: kręgiem wpływu i kręgiem zainteresowań. Do kręgu wpływu wrzucamy wszystko, na co mamy wpływ, czyli tam gdzie możemy wykazać się naszą proaktywną postawą. Kręg zainteresowań to zbiór wszystkich spraw, które mają miejsce w naszym życiu, ale my sami nie mamy na nie już żadnego wpływu. Łatwo można dostrzec, że w kręgu zainteresowań warunkujemy swoje szczęście od „mieć” – będę zadowolona, gdy kupię nowy dom; gdy tylko skończę ten projekt…; gdybym miał bardziej cierpliwego szefa. Natomiast w kręgu wpływu uzależniamy swoje przyszłe szczęście od „być”.

Ważną nauką, którą muszę sobie zdecydowanie przyswoić jest: „rani nas nie to, co się nam przytrafia, ale nasza reakcja na to.” Każdy z nas jest silny swoją wewnętrzną mocą, ale czasem jest tak, iż rzeczywistość nas przerasta i czujemy się pokonani – dajemy po sobie krzyczeć, irytujemy się gdy nawala nasz współpracownik i w konsekwencji mamy zepsuty cały dzień. To prawda, że nie na wszystko mamy wpływ, ale „w naszym życiu najbardziej liczy się nasza odpowiedź na to, czego doświadczamy.” Właśnie ta reakcja nas kształtuje – nasza odpowiedź. Możemy czuć się gorsi niż połowa społeczeństwa, ale dlaczego tak się czujemy? Bo ktoś coś powiedział? Jego prawo – mamy wolność słowa. Ale dlaczego mamy czuć się gorsi? Dlaczego naszą odpowiedzią – jest reakcja zgodna z oczekiwaną przez drugą stronę? Dlaczego stajemy się lustrzanym odbiciem czyichś słów? No właśnie.

„Świadomość, że wybór naszej reakcji
na zaistniałe okoliczności ma na nie silny wpływ, inspiruje do działania.
Zmieniając jedną część wzoru chemicznego,
zmieniamy całą reakcję." 

 Na koniec jedna przestroga: każda podjęta decyzja ma swoje konsekwencje. Nieraz okażą się one dla nas przykre. Nieraz popełnimy błąd w osądzie i dokonamy złego wyboru.

I co z tego?

Przecież tylko ten, co nic nie robi, nie popełnia błędów. Ważne, by mieć dystans. A jeszcze ważniejsze to, by wyciągać wnioski z takich doświadczeń, bo odrobiona lekcja to nie błąd – to pewien etap w drodze do sukcesu.

photo

30 – dniowy test proaktywności
„Namawiam Cię do przetestowania zasady proaktywności w ciągu 30 dni. Po prostu spróbuj i zobacz, co się stanie. Przez 30 dni pracuj tylko w kręgu wpływu. Podejmuj zobowiązania i wywiązuj się z nich. Bądź latarnią, nie sędzią. Bądź wzorem, nie krytykiem. Bądź częścią rozwiązania, nie problemem. (…) Pracuj nad tym, nad czym masz kontrolę. Pracuj nad sobą. Pracuj nad być.”

Podejmuję wyzwanie, a Ty?


Powiązane wpisy:
Co to jest paradygmat i na co on komu?
Nawyk drugi: zaczynaj z wizją końca
Nawyk trzeci: rób to, co najważniejsze
Nawyk czwarty: myśl w kategoriach wygrana-wygrana
Nawyk piąty: staraj się najpierw zrozumieć, potem być zrozumiany
Nawyk szósty: synergia
Nawyk siódmy: ostrzenie piły