Felieton o szczęściu

Taka już moja natura, że nie potrafię przejść obojętnie obok słów o szczęściu. Jeżeli są to tylko utarte frazesy albo teksty potwierdzające słowa, które już tutaj – na tym blogu – wielokrotnie padły, to odpuszczam. Czasem jednak trafiam na „perełki”, a tym samym artykuły, które sprawiają, że muszę się nimi z kimś podzielić. Poniżej specjalnie dla Was przepisałam prawie cały felieton pana L. J. Wiśniewskiego. Mam nadzieję, że i na Was sprawi on podobne wrażenie jak na mnie – że w Waszym oku również pojawi się błysk zrozumienia. Zdania napisane pogrubioną czcionką były tymi zdaniami, które skłoniły mnie do podzielenia się tym artykułem, bo te przemyślenia naprawdę mają w sobie „coś” nieuchwytnego.

„Czy jestem szczęśliwa (…) pytanie to nie ma sensu. I mówię to nie jako psycholog chociaż to mój wyuczony zawód, ale jako Christine P., zwykła kobieta. Obecnie ze wsi. Można być jedynie szczęśliwszym, niż się było kiedyś, lub mniej szczęśliwym, niż się będzie – być może – w przyszłości. Bo poczucie tak zwanego szczęścia nigdy nie istnieje jako absolut, bez odniesienia do upływu czasu. Wiem, o czym mówię, bo ja, proszę pana, ze szczęścia się doktoryzowałam. Temat rozprawy zawierał wprawdzie niemieckie słowo „nieszczęście”, ale dotyczył poszukiwania szczęścia. Bo oba są jak nierozłączni bracia syjamscy. Jedno bez drugiego nie potrafi istnieć.

Poszukiwanie szczęścia, podobnie jak obsesja ciekawości i gonitwa za miłością, jest tą tęsknotą, która napędza ludzi od wieków. Platon, Epikur stworzyli z tego poszukiwania całe nurty filozofii, które są aktualne od antyku do czasów Facebooka. Jefferson, prezydent rodzącego się kraju, wpisał – bardzo naiwnie i populistycznie – prawo do szczęścia do artykułów konstytucji Stanów Zjednoczonych. Odbieranie go ludziom jest w USA występkiem karanym z jej poziomu i w niektórych stanach tego dziwnego, swoją drogą, kraju grozi za złamanie tego prawa nawet kara śmierci. Nigdy nikogo nie skazano tam za przestępstwo odebrania komuś prawa do szczęścia. Choćby na dwie godziny robót publicznych. Głównie dlatego, że trudno takie przestępstwo udowodnić. Nawet zabicie kogoś, choć definitywnie odbiera zabitemu prawo do szczęścia, można zinterpretować jako realizację prawa do szczęścia mordercy. Na to powołuje się w takich sprawach większość choćby mało wyedukowanych adwokatów. (…) przyzna pan, że to chyba najpiękniejszy wpis do jakiejkolwiek konstytucji, prawda?

Te absurdalne przepisy nie gwarantują nikomu szczęścia w żaden sposób. Przeciwnie – dają mylne poczucie, że jest ono naszym prawem. Gdy go nie odczuwamy, świadomie lub podświadomie czujemy, że świat traktuje nas niesprawiedliwie. A to okropna destrukcyjna bzdura. Zresztą, co ja będę o tym panu naukowcowi mówić. Nauka od dawna stara się szczęście zmierzyć. Ubrać w tabele, zilustrować wykresami, zapisać wyniki w bazach danych. Skanuje się mózgi, analizuje geny, konstruuje i potem zestawia ze sobą tysiące socjologicznych ankiet. Większość wyników trafia do Rotterdamu w Holandii, gdzie przy Uniwersytecie Erazma powstała jedyna w swoim rodzaju baza danych szczęścia (World Database of Happiness).

Straszne to trochę, ponieważ całkowicie odrywa szczęście od emocji, co samo w sobie jest paradoksem. Pomimo tych wszystkich badań, do których i ja się przyczyniłam, nie wyłania się żadna jasna i jednoznaczna recepta, jak je sobie zagwarantować. Są ludzie, którzy mają prawie wszystko i są nieszczęśliwi, i tacy, którzy stracili niemal wszystko, a mimo to deklarują, że są szczęśliwi. Geograficzna mapa szczęścia wcale nie pokrywa się z geograficzną mapą bogactwa. Biedne południe świata nie doświadcza go w mniejszym stopniu niż bogata północ. Według statystyk zapisanych w bazie danych w Rotterdamie w targanym wszelkimi katastrofami Bangladeszu na 100 tysięcy mieszkańców jest tyle samo nieszczęśliwych, co w idyllicznej spokojnej i dekadencko bogatej Szwajcarii.

Mapa genów także nie daje konkretnej i jednoznacznej odpowiedzi. Nie odnaleziono dotąd nawet śladu genu szczęścia. Zlokalizowano tylko sekwencję nukleotydów odpowiedzialnych za transcendencję (tzw. gen Boga). Wiadomo jedynie z badań socjologicznych, że głęboka wiara niekoniecznie promuj szczęście. W ateistycznych Czechach ludzi deklarujących zadowolenie z życia (co jest stygmatem szczęścia) jest tak samo dużo lub tak samo mało – jak pan woli – w ultra religijnej Irlandii Północnej, gdyby pozostać w Europie.

photo

Ale wracając do pana pytania. O dwóch lat jestem szczęśliwsza. Odkąd mieszkam w tej chacie nad morzem (…). Pewnej nocy, pochylona nad notatkami na biurku, uwierzyłam z całej siły w to, co napisał mój guru David Buss (…). Szczęście można odnaleźć w oddaleniu od pośpiechu, tłumu metropolii, zalewu nieskończonych fal informacji (…). Nie badam już szczęścia, odkąd tu mieszkam…”*

*J. L. Wiśniewski, O szczęściu, Pani, nr 12/2014, s.122